قدس آنلاین- بهار فصل زایش و رویش دوباره طبیعت و یکی از باشکوه‌ترین جلوه‌های پروردگار در جهان هستی است که انسان را به اندیشیدن در ذات خداوند و تلاش برای تحول و دگرگونی درونی، همگام با تحول جهان بیرونی، فرا می‌خواند.

همزمان با روزهای آغازین سال نو، برای بررسی آموزه‌های بهار برای روح و جان انسان‌ها و راهکارهای همسو شدن با رستاخیز طبیعت، با حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی علیزاده، رئیس پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مدیر گروه اخلاق دانشگاه بین‌المللی المصطفی به گفت وگو نشستیم. دکتر علیزاده دارای مدرک دکترای اخلاق اسلامی است و پژوهش‌های زیادی را در زمینه اخلاق و تربیت اسلامی در کارنامه خود دارد.

مشاهده و تدبر در آیات پروردگار

دکتر علیزاده با اشاره به اینکه طبیعت به عنوان یکی از نشانه‌های خدا، سرشار از درس و عبرت است و دلی که بیدار است، در هر پدیده‌ای، عبرتی و از هر نشانه‌ای، درسی می‌آموزد، می‌گوید: با دیدن بهار، رحمت و محبت خداوند را به یاد می‌آوریم و درمی‌یابیم که چشمه مهر ایزد به سوی آدمیان و همه موجودات سرازیر است و با دگرگونی فصل‌ها به جلوه‌گری قدرت بی پایانش می‌پردازد تا شاید دلی به یاد او افتد و به شوق او بتپد.

 وی یکی از مهم‌ترین درس‌های بهار را یاد مرگ و قیامت می‌داند و تصریح می‌کند: در آیات مختلف قرآن، به تدبر در نو شدن دوباره طبیعت توصیه شده است؛ در آیه۹ سوره فاطر آمده است: «خداست آن که بادها را بفرستد که ابرها را برانگیزد و آن ابر را ما به شهر و دیار مرده برانیم و به بارانش زمین را پس از مرگ (خزان) زنده گردانیم. حشر و نشر مردگان هم همین گونه است». پیامبر(ص) می‌فرمایند: «هر وقت بهار را دیدید بسیار از قیامت یاد کنید».

این استاد اخلاق، صبر و بردباری را یکی دیگر از درس‌های نو شدن طبیعت برای انسان‌ها می‌داند و تصریح می‌کند: درآغاز بهار، طبیعت خشک و بی‌جان، زندگی دوباره‌ای می‌یابد و به این حقیقت معنای بیشتری می‌بخشد که گر صبر پیشه سازی هرچند ضعیف و ناتوان باشی، قطعاً روزی پیروز خواهی شد. همان طور که خدا در قرآن می‌فرماید: ‌ «براستی که با سختی، آسانی است». پس برای یک انسان مسلمان زیبنده است که با تحمل سختی‌ها و مشکلات بر ایمان خود بیفزاید و در برابر فرامین الهی چیزی جز کُرنش و خضوع از خود به نمایش نگذارد.

ضرورت تحول درونی

دکتر علیزاده سال نو و تحول طبیعت را فرصتی برای تحول، اصلاح و خودسازی درونی می-داند و می‌گوید: تحویل هر سال جدید شمسی -که با نوعی تحول در عالم طبیعت مصادف است- فرصتی است تا انسان به تحول درونی و اصلاح امور روحی، معنوی، فکری و مادی خود بپردازد.

وی می‌افزاید: دعای شریف آغاز سال نیز درس همین تحول است. در این دعا، از خدای متعال درخواست می‌کنیم که در حال و وضعیت روحی و نفسانی ما، تحول و دگرگونی مبارکی را ایجاد کند. ایجاد تحول، کار خداست؛ اما ما موظفیم که برای این تحول در درون و در زندگی خود و در جهان، اقدام و تلاش کنیم.

وی اضافه می‌کند: این تغییر و تحول، یکی از بزرگ‌ترین اسرار حرکت تکاملی انسان است که اسلام ما را به آن امر کرده و دستور داده است؛ چنانکه پیامبر(ص) فرموده‌اند: «آن کس که با تغییر دنیا از وضعی به وضع دیگر آگاه نشود، از غافل‌ترین مردمان است». پس مبادا کسی خیال کند که تغییر حال، از آنِ کسانی است که طبق معیارهای اسلامی، دچار بدحالی‌اند؛ حتی کسانی که حال و اخلاق نیکی دارند، چون بهترین نیستند، از خدا می‌خواهند که به سمت بهترین حرکت کنند. ما، هر که هستیم، هر جا هستیم و در هر مرتبه‌ای از دانش، معرفت، کمال و اخلاق انسانی قرار داریم، باید از خدا بخواهیم که حالمان را نیکوتر کند و ما را به سمت کامل‌تر شدن پیش ببرد.

دکتر علیزاده با بیان اینکه با آمدن هر سال جدید، ما یک سال پیرتر می‌شویم پس انسان باید با تأمل در دگرگونی‌های طبیعت و گذر ایام، کمر همت خویش را محکم‌تر ببندد تا از سرمایه عظیم عمر، در مسیر کمال و سعادت خویش بهره ببرد، تصریح می‌کند: در دین مبین اسلام یکسان ماندن و تن ندادن به تغییر و تحوّل بشدت نفی شده است؛ امام کاظم(ع) می‌فرماید: «هر کس دو روزش یکسان باشد، مغبون بوده و ضرر کرده است».

 وی با تأکید بر اینکه زیباترین و کامل‌ترین نوع تغییر، تبدیل بدی‌ها به خوبی‌ها و جبران خطاهاست، می‌گوید: شیوه‌ای که قرآن کریم برای آدمی ترسیم نموده است، جبران بدی‌ با خوبی و توبه از اعمال گذشته است، این دگرگون شدن در دعاهایی که از ائمه بزرگوار دین به ما رسیده نیز بسیار مشهور است. امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: «آن کس که به جبران نقص و بدی خود نپردازد، هوای نفس بر او مستولی خواهد شد و برای کسی که ناقص بماند (و بی نشاط و فرار کننده از دگرگونی و خوب شدن باشد) مُردن بهتر خواهد بود».

 وی می‌افزاید: چه خوب است برای تحول درونی در سال جدید، هر روز با خدای خود تجدید عهد و پیمان کنیم که به غیر از رضای الهی گام برنداریم. این کار شاید در ابتدا، سخت باشد؛ اما بمرور زمان خواهید دید که این شیطان بوده که کار را دشوار جلوه می‌داده و در حقیقت کار دشواری نیست. پس باید با نو شدن طبیعت تصمیم بگیریم، فضایل اخلاقی را جایگزین زشتی‌های درونمان کنیم.

بهار و تحکیم پیوندهای اجتماعی

رئیس پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید به اینکه با فرا رسیدن بهار که آیینه رحمت، عظمت و قدرت الهی در تحول طبیعت است؛ باید با همدلی، تحکیم پیوندهای اجتماعی و خانوادگی، وحدت و انسجام به فعالیت‌های سال جدید پرداخت، خاطرنشان می‌کند: تا زمانی که رذایل اخلاقی از وجود انسان ریشه کن نشود، جان و روح او بهاری نمی‌گردد. در جانِ بهاری دیگر حسد، بخل، کینه و سایر رذایل اخلاقی وجود ندارد. اگر خداونـد متعال می‌فرماید: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة»، یعنی، مؤمنان همه برادرند و نه تنها کینه و حسد و بخل و... به هم ندارند و بدخواه هم نیستند، بلکه همواره خیرخواه خواهران و برادران ایمانی خود هستند، پس باید همراه با تحول طبیعت کینه‌ها و رنجش‌ها را از روح خود بزداییم و همدیگر را حلال کنیم تا دل‌های ما هم بهاری و شفّاف شوند. کینه و بدخواهی، با اهل قرآن بودن مغایرت دارد.

انس با قرآن و پیشوایان دین در سال جدید

قرآن «ربیعُ القلوب»، زنده کننده دل و چراغ راه کسانی که قصد دارند به سمت حضرت حق تعالی حرکت کنند، است. دکتر علیزاده در این باره می‌گوید: عمل به نصایح قرآن و سفارش‌های اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و پرهیز از آنچه که این دو ثقل الهی نهی کرده‌اند، تنها راه کسانی است که می‌خواهند با نو شدن طبیعت، اخلاقی نو داشته باشند. وی می‌افزاید: چه خوب است که از سال جدید تصمیم بگیریم هر روز حداقل۵۰ آیه از این کتاب نورانی را بخوانیم و هر روز به تفسیر یک آیه توجه داشته باشیم؛ چراکه قرآن کریم، نور است و همنشینی مداوم با آن، نورانیت می‌آورد. خواندن احادیث و سخنان گهربار معصومین(ع) نیز بر نورانیت دلمان می‌افزاید. امام صادق(ع) هم فرموده‌اند: «حدیث ما دل را زنده می‌کند». پس خوب است که در سال جدید در احادیث اهل بیت(ع) تأمل کنیم تا دل‌هایمان به نور آن‌ها زنده و بهاری شود.

دکتر علیزاده با اشاره به اینکه اگر ما باور کنیم که همه انسان‌ها در دایره علمی امام زمان(عج‌) هستند و حضرت به اذن خداوند، ظاهر و باطن ما را می‌بیند و به تمام حالات ما، آگاهی و احاطه کامل دارند، امورمان اصلاح می‌شود، می‌گوید: همان طور که در زیارتنامه آن حضرت می‌خوانیم: «السّلامُ علیک یا ربیعَ الاَنام»؛ خوب است نیت کنیم تا در سال جدید، دلمان را با امام زمانمان وصل کنیم؛ چون این نور ملکوتی و جلوه ایزدی، همچون بهار، زندگی و نشاط می‌‌آفریند و دل‌های مرده و قلب‌های پژمرده را روح و صفا می‌بخشد، پس همان طور که بهار، آغاز تقویم و رویش و رشد و نمو است، وجود گران‌قدر صاحب الزمان نیز سرفصل خلقت است.